ถ้าสติปัญญาเราไม่มี เราก็จะไปยึดเอาอาการของจิต เรียกว่ากระแสสมุทัย กระแสแห่งความโลภความโกรธความหลง จะเกิดขึ้นตอนอารมณ์เข้าไปผสมจิตนี่แหละ เรียกว่าวิถีจิต เรียกว่าภวะ เรียกว่าจิตเกิด จิตทำงาน

..นี่พระพุทธองค์จึงอยากให้เห็นอันนี้ จะได้พึ่งสรณะที่พึ่ง เห็นจิตแท้ใจเดิมยืนโรงอยู่ เป็นพุทโธอยู่อย่างงี้ เป็นธัมโมอยู่อย่างงี้ อยากให้เห็นอันนี้ แล้วจะ เมื่อจิตเป็นอย่างงี้นะ ช่วงอารมณ์

เราจะสังเกตได้นะทีนี้ ตัวพุทโธมันก็ยืนโรงรู้อยู่เฉยๆ เอาอะไรไม่เป็นนะ รู้แล้วก็วาง รู้แล้วก็ดับ รู้แล้วก็ละ รู้แล้วก็วาง ตัวพุทโธ ธัมโมหนิ อารมณ์ไหลเข้าไปทาง ตาหูจมูกลิ้นกายใจ เข้าไปกระทบจิตของเราคือพุทโธ จิตคือผู้รู้นี่แหละ ก็รู้ให้ทันทีเลย รู้แล้วก็ดับ เราจะเห็น อาการของจิตมันทำงาน

ตอนนี้แหละ ถ้าสติปัญญาเราไม่มี เราก็จะไปยึดเอาอาการของจิต เรียกว่ากระแสสมุทัย กระแสแห่งความโลภความโกรธความหลง จะเกิดขึ้นตอนอารมณ์เข้าไปผสมจิตนี่แหละ เรียกว่าวิถีจิต เรียกว่าภวะ เรียกว่าจิตเกิด จิตทำงาน เราก็ไปจับเอางานของจิต นี่แหละว่าเป็นจิต นี่ล่ะคนจะไปหลงอยู่เท่านี้นะ

กิริยาอาการของจิตที่มันกระเพื่อมออกรับอารมณ์ เมื่อมันเกิดผัสสะ เมื่ออารมณ์เข้าไปกระทบใจของเรา ใจของเราก็จะออกรับอารมณ์ แล้วก็ เสวยอารมณ์ จำอารมณ์ ปรุงแต่งอารมณ์ เราจะเห็นกิริยาอาการของจิต นาม4หนิ มันจะเกิดขึ้น แป๊บเดียว นี่ล่ะ เราจะเห็นจิตดวงเดียวนี่ล่ะ

เกิดแล้วก็ตาย เกิดแล้วก็ดับ อารมณ์เข้าไปกระทบมันมันก็เกิด ออกมา ลุกขึ้นมา ออกจากภวังค์ ออกมา ก็เป็นวิถีจิต จิตก็ออกรับอารมณ์หรือเรียกว่าภวะ เรียกว่าภพ จิตเกิดภพหนึ่ง เนี่ยล่ะภพ ภพของจิต

พอเกิดภพหนึ่ง เกิดมา มันก็มาเสวยอารมณ์ เวทนาเกิด เวทนามันก็มี 3 อย่าง นั่นล่ะ ถ้าอารมณ์ดี พอใจ ก็เรียกว่า อิษฐารมณ์ นั่นน่ะ ถ้าอารมณ์ไม่ดี ไม่พอใจ ก็อนิษฐารมณ์นั่นน่ะ ความโลภความโกรธก็เกิดขึ้นทีหนิ โดยเราไม่รู้สึกตัว

ถ้าเรารู้ว่าโอ๊ย อันนี้มันอาการของจิต จิตเค้าทำงานเฉยๆ ท่านเรียกว่าวิบากจิต วิบากขันธ์ จิตมันเป็นเองอยู่อย่างนี้ อารมณ์เข้าไปกระทบมัน มันก็ เกิดเอง ดับเอง ทำงานเองของมัน หมดอายุทำงานของจิต มันก็ดับลงเข้าภวังค์ มันก็มีแค่นี้ผู้ภาวนา

มันแทรกมันซ้อนกันอยู่นะ เป็นเราไม่รู้ว่าจิตมันออกรับอารมณ์เสวยอารมณ์ นึกว่าเป็นตัวเรา ไม่รู้ว่าจิตทำงาน ก็เลยไปอุปาทานเอา ไปยึดไปถือเอา ว่าเป็นเราหมด ไม่เรียกว่างานของเรา เรียกว่าเป็นเรา เป็นตัวของเรา

ถ้าผู้ฉลาดเค้าจะดู ดูนี่ล่ะ ตัวมันเกิดมันดับ นี่ล่ะ ตัวเกิดตัวดับ ผู้ฉลาด มีสติเค้าจะสังเกตเห็นมันเกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป เรียกว่าวิบากจิต ผลของจิต อารมณ์มากระทบมันก็เกิด อารมณ์ขึ้น เสวยอารมณ์ จำอารมณ์ ปรุงแต่งอารมณ์ วิญญาณรู้ขึ้นแล้วก็ดับ..


บางส่วนจาก ๑๓.ศีลไม่รักษาไม่ต้องถามหาสวรรค์ นิพพาน (10:55 - 16:34)
พระธรรมเทศนา หลวงตาศิริ อินฺทสิริ วัดถ้ำผาแดงผานิมิต

https://www.youtube.com/watch?v=mZDEgl4dtwA