ถ้าเราจะเทียบแล้วก็ ขันธ์ของสามัญชนทั่วๆไป ก็เหมือนนักโทษที่ถูกบังคับบัญชาอยู่ตลอดเวลา

..เหล่านี้มีการเกิดการดับอยู่ประจำ ตัวของเขาเอง ท่านจึงเรียกว่าขันธ์ แต่ละหมวดแต่ละกอง รวมแล้วเรียกว่าขันธ์ แปลว่ากอง หรือแปลว่าหมวด มีการเกิดการดับ อยู่อย่างนั้นเป็นประจำ

แม้พระขีณาสพท่านก็มีอาการเหล่านี้เช่นเดียวกันกับสามัญชนทั่วๆ ไป เป็นแต่เพียงว่าขันธ์ของท่านเป็นขันธ์ล้วนๆ ไม่มีกิเลสเป็นเครื่องบังคับบัญชาหรือใช้ให้ทำนั้น ปรุงนี้ คิดนั้น เป็นขันธ์ที่คิดโดยธรรมชาติของมันเอง เรียกว่าเป็นอิสระของขันธ์ โดยไม่มีอะไรมาบังคับให้คิดนั้น ให้ปรุงอย่างนี้

เหมือนอย่างจิตสามัญชนทั่วๆ ไป หรือเหมือนอย่างขันธ์สามัญชนทั่วๆไป ถ้าเราจะเทียบแล้วก็ ขันธ์ของสามัญชนทั่วๆไป ก็เหมือนนักโทษที่ถูกบังคับบัญชาอยู่ตลอดเวลา

ความคิดความปรุง ความสำคัญมั่นหมายต่างๆ เหล่านี้ ล้วนแล้วตั้งแต่มีผู้บังคับบัญชาออกมา ให้คิดอย่างนั้นให้ปรุงอย่างนี้ ให้สำคัญมั่นหมายอย่างนั้นอย่างนี้ เรื่องของกิเลสเป็นนาย หัวหน้า บังคับบัญชาขันธ์เหล่านี้ให้แสดงตัวขึ้นมา

ส่วนพระขีณาสพคือพระอรหันต์ท่าน ท่านไม่มี ปรุงก็ปรุงธรรมดา พอปรุงแล้วก็ดับไปธรรมดา ไม่มีเชื้อต่อ ไม่ยืดเยื้อ ไม่กดถ่วงจิตใจ เพราะไม่มีอะไรบังคับเหมือนดังขันธ์ที่มีกิเลสปกครองหรือมีกิเลสเป็นหัวหน้า ผิดกันที่ตรงนี้ แต่ปรุงนั้นน่ะเหมือนๆกัน

ที่กล่าวมาทั้งหมดนี้เป็นอนิจจัง คือความไม่เที่ยง ความแปรสภาพของแต่ละขันธ์ ละขันธ์ มีประจำตนด้วยกัน นับแต่รูปขันธ์ คือกายของเรา เวทนาขันธ์ ได้แก่ความสุข ความทุกข์ ความเฉยๆ นี่ก็เกิดดับ เกิดดับ สัญญา สังขาร วิญญาณ มีเกิดมีดับประจำตนอยู่ตลอดไป

ส่วนความรู้จริงๆ ที่เป็นรากฐานแห่งความรู้ ที่เกิดดับเกิดดับ นี้นั้น ไม่ดับ เราจะพูดว่า “จิตนี้ดับไม่ได้” เราจะพูดว่า “จิตนี้เกิดไม่ได้” เพราะฉะนั้นจิตที่บริสุทธิ์แล้วจึงหมดปัญหาในเรื่องเกิดเรื่องตาย ที่เกี่ยวกับเรื่องธาตุเรื่องขันธ์ไปถือกำเนิดเกิดที่นั่นที่นี่

แสดงตัวอันหยาบออกมา เช่น เป็นสัตว์เป็นบุคคล เป็นต้น จึงไม่มีสำหรับจิต ดวงที่บริสุทธิ์แล้ว แต่ถ้าไม่บริสุทธิ์ ก็ผู้นี้แล ไปแสดงเช่นนั้น ไม่ใช่อะไร คือจิตดวงที่ไม่ตายนี้แหละ..

บางส่วนจาก อะไรคือจิต จิตพระอรหันต์ (2:52 - 6:08)
พระธรรมเทศนา หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

https://youtu.be/SBeCw4_v9Z0?t=2m52s