กระแสแห่งความโลภ ความโกรธ ความหลง จะเกิดขึ้นตอนอารมณ์เข้าไปผสมจิตนี่แหละ เรียกว่าวิถีจิต เรียกว่าภวะ เรียกว่าจิตเกิด จิตทำงาน เราก็ไปจับเอางานของจิต นี่แหละ ว่าเป็นจิตทีหนิ นี่ล่ะคนจะไปหลงอยู่เท่านี้หนา

..อารมณ์ไหลเข้าไปทาง ตาหูจมูกลิ้นกายใจ เข้าไปกระทบจิตของเราคือพุทโธ จิตคือผู้รู้นี่แหละ ก็รู้ให้ทันทีเลย รู้แล้วก็ดับ เราจะเห็นอาการของจิตมันทำงาน ตอนนี้แหละ ถ้าสติปัญญาเราไม่มี เราก็จะไปยึดเอาอาการของจิต เรียกว่ากระแสสมุทัย

กระแสแห่งความโลภ ความโกรธ ความหลง จะเกิดขึ้นตอนอารมณ์เข้าไปผสมจิตนี่แหละ เรียกว่าวิถีจิต เรียกว่าภวะ เรียกว่าจิตเกิด จิตทำงาน เราก็ไปจับเอางานของจิต นี่แหละ ว่าเป็นจิตทีหนิ นี่ล่ะคนจะไปหลงอยู่เท่านี้หนา

กิริยาอาการของจิตที่มันกระเพื่อมออกรับอารมณ์ เมื่อมันเกิดผัสสะ เมื่ออารมณ์เข้าไปกระทบใจของเรา ใจของเราก็จะออกรับอารมณ์ แล้วก็เสวยอารมณ์ จำอารมณ์ ปรุงแต่งอารมณ์ เราจะเห็นกิริยาอาการของจิต นาม4 หนิมันจะเกิดขึ้น แป๊บเดียว

นี่ล่ะ เราจะเห็น จิตดวงเดียวนี่ล่ะ เกิดแล้วก็ตาย เกิดแล้วก็ดับ อารมณ์เข้าไปกระทบมัน มันก็เกิด ออกมาลุกขึ้นมาออกจากภวังค์ออกมา ก็เป็นวิถีจิต จิตก็ออกรับอารมณ์หรือเรียกว่าภวะ เรียกว่าภพ จิตเกิดภพหนึ่ง เนี่ยล่ะภพ ภพของจิต

พอเกิดภพหนึ่ง เกิดมามันก็มาเสวยอารมณ์ เวทนาเกิด เวทนามันก็มี3อย่าง นั่นล่ะ ถ้าอารมณ์ดี พอใจก็เรียกว่าอิษฐารมณ์ นั่นน่ะ ถ้าอารมณ์ไม่ดี ไม่พอใจ ก็อนิษฐารมณ์ นั่นน่ะ ความโลภความโกรธก็เกิดขึ้นอยู่หนิ โดยเราไม่รู้สึกตัว

ถ้าเรารู้ว่าโอ๊ย อันนี้มันอาการของจิต จิตเค้าทำงานเฉยๆ ท่านเรียกว่าวิบากจิต วิบากขันธ์ จิตมันเป็นเองอยู่อย่างนี้ อารมณ์เข้าไปกระทบมัน มันก็เกิดเองดับเอง ทำงานเองของมัน หมดอายุทำงานของจิต มันก็ดับลงเข้าภวังค์ มันก็มีแค่นี้ ผู้ภาวนา

มันแทรกมันซ้อน กันอยู่นะ จนเราไม่รู้ว่าจิตมันออกรับอารมณ์เสวยอารมณ์ นึกว่าเป็นตัวเรา ไม่รู้ว่าจิตทำงาน ก็เลยไปอุปาทานเอา ไปยึดไปถือเอา ว่าเป็นเราหมด ไม่เรียกว่างานของเรา เรียกว่าเป็นเรา เป็นตัวของเรา

ถ้าผู้ฉลาดเค้าจะดู ดู ดูนี่ล่ะ ตัวมันเกิดมันดับนี่ล่ะ ตัวเกิดตัวดับ ผู้ฉลาดมีสติเค้าจะสังเกตเห็นมันเกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป เรียกว่าวิบากจิต ผลของจิต อารมณ์มากระทบมันก็เกิดอารมณ์ขึ้น เสวยอารมณ์จำอารมณ์ปรุงแต่งอารมณ์ วิญญาณรู้ขึ้นแล้วก็ดับ นาม4 เกิดกับดับพร้อมกัน..

บางส่วนจาก ๑๓.ศีลไม่รักษาไม่ต้องถามหาสวรรค์ นิพพาน (11:40 - 16:38)
พระธรรมเทศนา หลวงตาศิริ อินฺทสิริ วัดถ้ำผาแดงผานิมิต

https://youtu.be/mZDEgl4dtwA?t=11m40s