ปัญญาย่อมเกิดเพราะความประกอบ ..อันบุคคลจะมีสติมีปัญญา ได้นั่นน่ะ ก็เพราะอาศัยต่อสู้กับสิ่งแวดล้อม ที่มันกระทบกระทั่งดวงจิตมานี้เองนะ ขอให้เข้าใจ อันอยู่เฉยๆ จะให้มันมีปัญญานั้น ไม่หรอก ไม่ได้หรอก ปัญญาย่อมไม่เกิดขึ้น อยู่เฉยๆน่ะ..

โยคา เว ชายตี ภูริ.
ปัญญาย่อมเกิดเพราะความประกอบ .
ขุ . ธ. ๒๕/ ๕๒.

หลวงปู่เหรียญ วรลาโภ : ..อันบุคคลจะมีสติมีปัญญา ได้นั่นน่ะ ก็เพราะอาศัยต่อสู้กับสิ่งแวดล้อม ที่มันกระทบกระทั่งดวงจิตมานี้เองนะ ขอให้เข้าใจ อันอยู่เฉยๆ จะให้มันมีปัญญานั้น ไม่หรอก ไม่ได้หรอก ปัญญาย่อมไม่เกิดขึ้น อยู่เฉยๆน่ะ

ก็อย่างที่พูดให้ฟังมาแล้วนั่นแหละ ถ้าเราต่อสู้กับความโกรธ เอาชนะความโกรธได้แต่ละครั้งลงไปนี่ เราก็ได้ความรู้ความฉลาดขึ้นมา ขั้นหนึ่งแล้วนะ นี่ มันเป็นอย่างงั้น อ๋อ วิธีเอาชนะความโกรธนี่ ทำอย่างนี้ๆ

ถ้าหากว่ามันเกิดความโลภอยากได้ ของผู้อื่นมาเป็นของตน อย่างนี้ พอระลึกได้ว่ามันเป็นบาปอกุศล ความคิดอย่างนี้ เอ๊าก็พยายามสิ ระงับความคิดอันนั้น อย่าให้ความโลภมันครอบงำได้ โดยอุบายวิธีต่างๆเข้าไป

จนว่าใจนั้นสงบจากความคิดโลภเล่งเพ่งเล็งไปในของๆผู้อื่น อย่างว่านั้นได้ เช่นนี้มันก็ได้ปัญญาความรู้ความฉลาด ขึ้นมา จากการต่อสู้กับความโลภนั้น

นั่นลองคิดดู คนเราน่ะ ปัญญามันเกิดขึ้นได้เพราะการประกอบ อย่างที่ว่ามาแล้วนั่นแหละ..

บางส่วนจากพระธรรมเทศนา หลวงปู่เหรียญ วรลาโภ  - ศัตรูของชีวิตคือจิตที่ไม่ได้ฝึก
https://youtu.be/Vl2puLne-ek?t=25m9s (25:09 - 26:37)