อนิจจานุปัสสี - วิราคานุปัสสี - นิโรธานุปัสสี - ปฏินิสสัคคานุปัสสี

หลวงตาศิริ : ..ถ้ามันไม่สงบ ไม่ต้องดีใจ ไม่ต้องเสียใจ เราก็ดูต่อไปอีก จะเกิดปัญญานะ จะเกิดปัญญา อานาปานสตินี้นะ บุคคลใดเจริญแล้ว ทำให้มากแล้ว จะได้สติปัฏฐาน 4 โพชฌงค์ 7 วิชชาและวิมุตติ บริบูรณ์ขึ้นพร้อมกัน

ในลมหายใจอันเดียวหนิ ถ้าลมไม่สงบ ไม่ดับลง ลมยังไม่หายกายยังมีอยู่ ก็ดูต่อไป ไม่ต้องไปดีใจเสียใจ ให้กำหนดดูลมเข้า ออก เข้า ออก จะเป็นหมวดที่ 4 ของสติปัฏฐาน 4 อันหมวดแรกเรียกว่าเห็นกายในกาย กายในกาย คือลมหายใจเข้าออก เข้าออก เห็นกายในกาย

ต่อไปดูไปดูมาจะเกิดปีติสุขขึ้นก็เห็นเวทนา ในเวทนา ต่อไปเมื่อเวทนาดับลงจะเห็นจิตในจิต สุดท้ายจะเห็นธรรมในธรรม หมวดที่ 4 ถ้ามันไม่หาย ไม่ต้องกลัว ไม่ต้องอยากได้ เอาหมวดที่ 4 ก็แล้วกันนะ เห็นธรรมในธรรม

เข้าใจนะ ธรรมชาติอันหนึ่งคือลมหายใจ เขาเรียกว่ากายใน กายของเรานะ ลมหายใจคือกายนะ กายใน ส่วนตัวจิตอยู่ในลม นี่ เรียกว่าใจ จิตกับใจ จิตคือผู้รู้อาศัยอยู่ในลม จิตก็คือใจ ใจก็คือจิต

ในลมหายใจหนิจะมีจิตมีใจ ลมเค้าเรียกว่ารูปธรรม ใช่มั้ย รูปคือธรรมชาติ กายนี่แหละ คือรูปธรรม ลมหายใจนี่แหละคือธรรมชาติเรียกว่ารูปธรรม ส่วนตัวใจคือนามธรรม อาศัยด้วยกันนี่แหละเห็นธรรม

รู้จักธรรมรึยัง ธรรมชาติอัน 1 คือลมหายใจ อันที่ 2 คือตัวผู้รู้อาศัยอยู่ลมหายใจ เรียกว่ารูปธรรมนามธรรม เรียกว่าขันธ์5 นี่ขันธ์5 รู้จักขันธ์5 มั้ยล่ะทีหนิ ขันธ์ละเอียดขันธ์มันซ้อนกันอยู่หนิ หนิเค้าเรียกว่าขันธ์ละเอียดนะ ขันธ์ละเอียด

เวลาธรรมชาติคือขันธ์อันนี้เค้าอาจจะเรียกว่าวิญญาณก็ได้นะ วิญแปลว่าลม ที่ลมมันหมุนเข้าหมุนออก อยู่นี้ พระพุทธเจ้าเรียกว่าวิญ ส่วนตัวผู้รู้อยู่ในลมหนิ เรียกว่าญาณ สองอันหนิเรียกว่าวิญญาณ หรือเรียกว่าขันธ์5 ก็ได้ ดูไปดูไปเราจะเห็นวิญญาณเข้าออก

ไม่ต้อง ไม่สงบก็ไม่เอา เอาหมวดที่ 4 เลย(สติปัฏฐาน 4 หมวด4) เห็นธรรมในธรรม ธรรมคือรูปธรรมนามธรรม เข้า ลมหายใจเข้าก็ขันธ์5ก็เกิด ลมหายใจออก ขันธ์5ก็ดับ รู้จักขันธ์5ไหมล่ะ ลมหายใจคือรูปภายใน ตัวใจคือญาณ วิญญาณ คือลมหายใจ รูปกับนาม คือขันธ์5 นี่ขันธ์ละเอียดนะ

เข้าเราก็เห็นธรรมชาติคือลม ลมกับจิตวิ่งเข้าไปก็เห็น ธรรมชาติวิ่งเข้าไป ขันธ์5เกิด เวลาวิ่งออกมา ก็เห็นขันธ์5ดับ เห็นเกิด เห็นดับรึยัง นึกออกมั้ย เกิดเข้าไปก็เกิด เรียกว่าเราเกิด ออกมาก็เรียกว่าเราตาย

เห็นเกิดเห็นตาย นี่แหละ อัญญาโกณฑัญญะ ท่านดวงตาเห็นธรรม ก็เห็นสิ่งใดสิ่งหนึ่ง มีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา ก็คือขันธ์5นี่แหละ เกิดเป็นธรรมดา สิ่งทั้งหลายก็ดับไปเป็นธรรมดา มันเกิดแล้วก็ดับอยู่ เป็นธรรมดาอยู่ คืออนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

เราจะเห็นหมวดที่ 4 ท่านเรียกว่าเห็นลมเข้าลมออก ตามเห็นความ ท่านเรียกภาษาบาลีว่า อนิจจานุปัสสี ไปอ่านดู "อนิจจานุปัสสี" ตามเห็นความไม่เที่ยง คือขันธ์5 ขันธ์5 ไม่เที่ยง

เมื่อหายใจเข้า ตามเห็นความไม่เที่ยงอยู่เป็นประจำ เมื่อหายใจออก เมื่อเราดูอยู่อย่างนี้ นานๆเป็น ชม. 2 ชม. เราจะเห็นว่าเราเกิดเราตาย เรามีตัวมีตนมั้ย รูปกับนาม ลมหายใจกับวิญญาณ ไม่มีตัวมีตน ขันธ์5 ตั้งชื่อว่าเรา

เราก็เห็นว่าเราเกิด เนี่ยสิ่งใดเกิด สิ่งนั้นต้องดับ ก็เรียกว่าดวงตาเห็นเกิดเห็นดับ ดวงตาเห็นธรรม เห็นอนิจจัง อนิจจานุปัสสี  เห็นความไม่เที่ยง เป็นประจำเมื่อหายใจเข้า เห็นความไม่เที่ยงเป็นประจำเมื่อหายใจออก ก็เรียกว่าเราเห็นอนิจจัง ขันธ์5 เป็นอนิจจัง

มันเกิดมันดับ มันเข้ามันออกเรียกว่าทุกขัง อนัตตาบอกไม่ได้ เพราะมันเป็นธรรมชาติมันไม่มีเจ้าของ ลมหายใจกับวิญญาณไม่มีเจ้าของ มันเป็นธรรมชาติบอกไม่ได้ ใช้ไม่ฟัง มันต้องเข้าต้องออก นี่เรียกว่าเห็นธรรมในธรรม

เมื่อเราเห็นอย่างนี้เราจะเบื่อหน่ายคลายความยินดีในลมหายใจ ก็เรียกว่านิพพิทา นิพพิทา แปลว่าเบื่อหน่ายเมื่อเบื่อหน่ายแล้วก็ คลายความยินดีเรียกว่า วิราคะ "วิราคานุปัสสี" คลายความยินดีในลมหายใจ ง่ายๆหนิ หมวดที่ 4

เมื่อคลายความยินดีในลมหายใจได้ ก็ดับขันธ์5ลงได้ ก็เรียกว่า "นิโรธานุปัสสี" ดับไม่เหลือซึ่งขันธ์5 สุดท้ายก็ "ปฏินิสสัคคานุปัสสี" ตามเห็นความสลัดคืน อยู่เป็นประจำเมื่อหายใจออก

สลัดอะไรคืน สลัดขันธ์5 สลัดธรรมชาติ ขันธ์5 รูปนามขันธ์5 ก็คือลมหายใจ คืนลมหายใจให้กับธรรมชาติเสีย คืนให้อนิจจังทุกขังอนัตตา เราก็ดับขันธ์5ได้ สิ้นอาสวะกิเลส นี่ ไม่อยู่ที่ไหน อานาปานสติ นะ นี่วิธีภาวนานะ..

บางส่วนจาก พระธรรมเทศนา หลวงตาศิริ อินฺทสิริ  เนื่องในโอกาส การสวดมนต์ถวาย หลวงปู่ท่อน ญาณธโร เมื่อวันที่ ๒๕ มีนาคม ๒๕๖๐ ณ วัดป่ามณีกาญจน์
https://youtu.be/NCg8iixzYNk?t=46m2s (46:02 - 53:24)