จึงว่าขันธ์มันซ้อนกันอยู่นี่ล่ะ ขันธ์เน่าขันธ์เหม็นขันธ์หยาบ ขันธ์ 5 ขันธ์ละเอียดก็คือ รูปฌาน ขันธ์อันปราณีตก็คือ อรูปฌาน มันเกิดซ้อนกันอยู่นี่ล่ะขันธ์น่ะ ขันธ์ซ้อนขันธ์อยู่นี่ พอเป็นอย่างนี้เราเห็นขันธ์ 5 เกิดขึ้นตั้งอยู่ดับไป เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา นั่น

..ต่อเมื่อเรา มาพิจารณาเห็นฌาน เกิดขึ้นตั้งอยู่ดับไป มันสงบชั่วเข้าสมาธิ ชั่วโมงสองชั่วโมง ตั้งอยู่ได้ ชั่วโมงสองชั่วโมง ก็ถอยออกมา เห็นว่าฌานก็ไม่เที่ยง เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ฌาน รูปฌาน หรืออรูปฌาน ก็ตกอยู่ในไตรลักษณ์ญาณ เอาไตรลักษณ์ญาณขับไล่มันออก

ราคะความยินดีหนิ ยินดีในรูปฌาน อรูปฌาน หนิ รูปราคะ อรูปฌาน หนิ และเราต้องเห็นว่าฌานนี่ล่ะ คือขันธ์ 5 รูปฌาน ขันธ์ละเอียด มันเกิดขึ้นที่ไหน มันเกิดขึ้นที่มโน มโนทวาร

มโนทวารเป็นทางให้เกิดสมาธิ ให้เกิดฌาน อารมณ์ความสงบว่าง เรียกว่ารูปภายนอก มโนทวารคือรูปภายใน เราต้องมาพิจารณาละเอียดอย่างนี้ นี่กำลังปฏิบัติอยู่หนิ กำลังปฏิบัติอยู่

เมื่อมาเห็นว่าฌานไม่เที่ยง เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เราก็เบื่อหน่ายในฌาน เรียกว่าลักขณูปนิชฌาน เห็นว่าฌานเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เราก็ดับฌานได้ หรือเห็นไตรลักษณ์ญาณในฌาน เห็นว่าฌานก็ไม่เที่ยง เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

ฌานก็คือขันธ์ 5  รูปฌานก็คือขันธ์ 5 อันละเอียด มโนทวารก็คือรูปภายใน อารมณ์ความสงบก็คือรูปภายนอก ความรู้ว่าเราสงบอย่างงั้นอย่างงี้ ก็คือนาม รูปกับนามหนิ เค้าเรียกว่าขันธ์ 5 ขันธ์อันนี้ขันธ์ไม่ใช่อันหยาบ ขันธ์ละเอียด

จึงว่าขันธ์มันซ้อนกันอยู่นี่ล่ะ ขันธ์เน่าขันธ์เหม็นขันธ์หยาบ ขันธ์ 5 ขันธ์ละเอียดก็คือ รูปฌาน ขันธ์อันปราณีตก็คือ อรูปฌาน มันเกิดซ้อนกันอยู่นี่ล่ะขันธ์น่ะ ขันธ์ซ้อนขันธ์อยู่นี่ พอเป็นอย่างนี้เราเห็นขันธ์ 5 เกิดขึ้นตั้งอยู่ดับไป เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา นั่น

ทำไมว่าขันธ์ 5 มโนทวารก็คือรูปภายใน อารมณ์ที่เราปฏิบัติมันสงบมันว่างลงหนิ ก็คือรูปภายนอก หรือโลกภายนอก มันไปกระทบจิตของใจ ใจของเราเกิดความรู้ มโนวิญญาณรู้ขึ้น ว่าสงบอย่างงั้น ว่าสงบอย่างนี้ ได้ฌานนั้นฌานนี้ เอ้อ ก็เรียกว่านาม เรียกว่าใจ  รูปกับนาม เกิดแล้วก็ดับ เกิดขึ้นตั้งอยู่ดับไป เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เราก็ดับอันนี้ได้..

บางส่วนจาก ๐๔.อย่ามัวเล่นกับของจริง พระธรรมเทศนา หลวงตาศิริ อินฺทสิริ
https://youtu.be/WwUmECVjx9w?t=32m58s
(32:58 - 36:19)