..ที่ตั้งของสมมติบัญญัติ ก้อนสกลกาย สังขารนี่แหละ ..มีโดยสมมติ เราจริงๆก็ไม่มี หนิ มาหลงอยู่แค่นี้แหละ อะไรเกิดขึ้น เมื่อตาเห็นรูปก็มาหลงว่าเราเห็นอยู่แค่นี้แหละ

หลวงตาศิริ : ..ที่ตั้งของสมมติบัญญัติ ก้อนสกลกาย สังขารนี่แหละ ..มีโดยสมมติ เราจริงๆก็ไม่มี หนิ มาหลงอยู่แค่นี้แหละ อะไรเกิดขึ้น เมื่อตาเห็นรูปก็มาหลงว่าเราเห็นอยู่แค่นี้แหละ,

..เขามาตั้งก้อนสกลกายนี่แหละ ว่า สมมติว่า ตั้งสมมติว่า ว่าสัตว์ ว่าคน ว่าเรา ว่าเขา หนิ เราก็เลยไปถือเอา ว่าเป็นสัตว์เป็นคนเป็นเราเป็นเขาจริงๆ ถือเอาตามสมมติ ที่ตั้งของสมมติบัญญัติ ก้อนสกลกาย สังขารนี่แหละ

ที่จริงท่านก็ให้พิจารณาดู คนจริงๆไม่มี เขามาตั้งชื่อว่าคน บัญญัติว่าคน ใช้เรียกกันให้รู้ทั่วไป ใช้ร่วมกันในโลกนี้เฉยๆ ตั้งว่าตัวตนเราเขาก็เหมือนกัน ตั้งออกจากก้อนนี่แหละ ตั้งชื่อสมมติออกจากก้อนนี่แหละ

อันนี้ สังขารนี้จึงเป็นที่ตั้งแห่งสมมติบัญญัติ บัญญัติว่าคนว่าสัตว์ว่าเราว่าเขา ว่าตัวว่าตนว่าผมว่าเล็บว่าฟัน ว่าแขนว่าขาว่าหน้าว่าตา ก็บัญญัติออกจากก้อนเดียวนี้

ตั้งชื่อออกจากก้อนเดียวนี้ ตั้งชื่อมาใช้ร่วมกันเราก็เลยมาถือเอา จริงๆจังๆ ถือเอาสมมติ ว่าเป็นจริงเป็นจัง ว่าเป็นคนจริงๆ ว่าเป็นเราจริงๆ

พระพุทธองค์จึงว่า ไม่ใช่ เรามีโดยสมมติ เท่านั้น คนก็มีโดยสมมติ คนจริงๆไม่มี นี่ล่ะสมมติบัญญัติ เป็นที่ตั้งของสมมติบัญญัติ สมมติไป ร้อยแปดพันชื่อ ก็สมมติออกจากก้อนอันเดียวกันนี่แหละ

เมื่อถอดสมมติออกหมด มันก็เหลืออยู่ก้อนอันเก่านี่ล่ะ เหลือแต่บัญญัติธรรม กลายเป็นบัญญัติธรรมไปเสียแล้ว สัตว์บุคคลจริงๆก็ไม่มีแหล่ว มีโดยสมมติ เราจริงๆก็ไม่มี หนิ มาหลงอยู่แค่นี้แหละ

อะไรเกิดขึ้น เมื่อตาเห็นรูปก็มาหลงว่าเราเห็นอยู่แค่นี้แหละ หูได้ยินเสียงก็ว่าเราได้ยิน เหมาว่าเราอยู่ในนี้หมดเลย ที่จริงเราไม่มี เรามีโดยสมมติ ถ้าเราเข้าใจอย่างนี้ เราก็จะวางสมมติออก..

บางส่วนจาก ๐๕. เทศนาธรรมคืนวันที่ ๒๗ พ.ย. ๒๕๕๗ - หลวงตาศิริ อินฺทสิริ - CD จากงานสมโภชพระธุตังคเจดีย์
https://youtu.be/8WmvaVKkToU?t=19m51s (19:51 - 22:20)