เดี๋ยวนี้เรายังงงว่าวิญญาณเป็นตัวหนึ่ง จิตเป็นตัวหนึ่ง ใช่มั้ย ?

หลวงตา : มันออกมาเป็นพุทโธ เป็นผู้รู้ๆอยู่อย่างนี้(อัปปนาสมาธิ) พุทโธนี่แหละคือจิต พุทโธนี่ล่ะคือวิญญาณอันบริสุทธิ์ ท่านเรียกว่าพุทโธ ตัวเดียวกัน เดี๋ยวนี้เรายังงงว่าวิญญาณเป็นตัวหนึ่ง จิตเป็นตัวหนึ่ง ใช่มั้ย ?

ฆราวาส : ก็ตะกี๊ หลวงตาบอกว่า ขันธ์ 5 แล้วก็จิตมันออกมาจากขันธ์ 5  แล้วขันธ์ 5 (รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ) มันมีวิญญาณอยู่ หนูก็เลย

หลวงตา : อ๋อ วิญญาณอันนั้น มันเป็นกิ่งก้านสาขาของจิต มันเป็นกิริยาอาการของจิต วิญญาณตา วิญญาณหู วิญญาณขันธ์ เป็นกิริยาอาการของจิต เธอต้องรู้อย่างนี้ เข้าใจไหม

ตัวต้นของจิตยังงัย อันนั้นเป็นกิริยาอาการของจิต กิ่งก้านสาขาของจิต ตัวนาม 4 นั่น เข้าใจมั้ย มันออกมาแล้ว ไม่ไปใช้แล้ว ไม่ไปใช้กิ่งก้านสาขา ไม่ไปใช้แล้ว มันออกมาเป็นเอกเทศหนึ่งเดียวอยู่ มันวางแล้ว มันวางแล้ว ไม่ไปใช้

อันนั้นเป็นงานของจิต เข้าใจมั้ย อันนี้มันมาเป็นตัวผู้รู้รู้ หนึ่งเดียวอยู่ จิตดั้งเดิม จิต แท้ใจเดิม วิญญาณ นี่ล่ะ บุพเพจิตตัง บุพพะจิตตัง จิตเดิมแท้ มันจะไม่มีอะไร มีแต่ความรู้ๆๆ เป็นธรรมชาติอยู่อย่างงี้

สำหรับ รูป 1 นาม 4 หนิ เป็นอุปกรณ์เครื่องใช้ของจิต ถ้าจิตออกมาอย่างนี้มันไปใช้งานนี้ไม่ได้ เค้าเรียกว่าจาคะขันธ์ 5 ออก

บางส่วนจาก 014.หลวงตาศิริ อินฺทสิริ สนทนาธรรมปิดคอร์สช่วงสาย 15 พฤศจิกายน 2558
 https://youtu.be/IqGNC51_qxo?t=52m35s (52:35 - 54:28)