“จิตตกภวังค์” เมื่อจิตตกภวังค์นิ่งวูบลงไปนิ่งพั้บ ถ้าไม่หลับ สมาธิเกิด พอนิ่งพั้บจิตเกิดสว่าง แสดงว่าจิตเข้าสู่สมาธิ ถ้านิ่งพั้บมืดมิดไม่รู้เรื่อง จิตนอนหลับ

คำว่าภวังค์หมายถึง ช่วงว่างระหว่างที่จิตกำลังบริกรรมภาวนาอยู่ แล้วปล่อยวางคำภาวนามีอาการตกวูบลงไป วูบเป็นความว่างของจิต

ช่วงที่วูบนี้ไปถึงระยะจิตนิ่ง ช่วงนี้เรียกว่า “จิตตกภวังค์” เมื่อจิตตกภวังค์นิ่งวูบลงไปนิ่งพั้บ ถ้าไม่หลับ สมาธิเกิด พอนิ่งพั้บจิตเกิดสว่าง แสดงว่าจิตเข้าสู่สมาธิ

ถ้านิ่งพั้บมืดมิดไม่รู้เรื่อง จิตนอนหลับ นี่พึงสังเกตอย่างนี้ จิตที่เข้าสมาธิต้องผ่านภวังค์เข้าไปก่อน

ภวังค์คือช่วงว่างของจิตที่ปราศจากสติ เช่น อย่างเราคิดถึงสิ่งหนึ่ง เช่น คิดถึงแดงแล้วจะเปลี่ยนไปคิดถึงขาว ช่องว่างระหว่างขาวกับแดง ตรงกลางเรียกว่าภวังค์

สมาธิที่จิตปล่อยวางบริกรรมภาวนา มีอาการเคลิ้มแล้วก็วูบ ช่วงวูบเรียกว่าจิตตกวังค์

เมื่อวูบแล้วนิ่งมืดมิดไป เรียกว่าจิตหลับ ถ้าวูบนิ่งพั้บ เกิดความสว่างโพล่งขี้นมา จิตเป็นสมาธิ พึงทำความเข้าใจอย่างนี้

หมายเหตุ : ธรรมบรรยายเรื่องนี้ เขียนไว้เมื่อครั้งที่ พระราชสังวรญาณ (พุธ ฐานิโย)
ยังดำรงสมณศักดิ์ที่ พระภาวนาพิศาลเถร (พุธ ฐานิโย)

http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=2&t=25096

จิตอยู่ในภวังค์
พระราชสังวรญาณ (หลวงพ่อพุธ ฐานิโย)
วัดป่าสาลวัน จ.นครราชสีมา