พระพุทธเจ้าทรงตรัสไว้ว่า สังขาราปะระมาทุกขา สังขารทั้งหลายเป็นทุกข์อย่างยิ่ง

..พระศาสดาทรงสอนให้ กำหนดพิจารณาให้รู้เท่า เรียกว่าสอนใจของตัวเองให้รู้เท่าทุกขเวทนาที่เกิดขึ้นในร่างกายนั้นตามเป็นจริง คือว่าทุกข์นั้นเป็นเรื่องของสังขาร พระพุทธเจ้าทรงตรัสไว้ว่า สังขาราปะระมาทุกขา สังขารทั้งหลายเป็นทุกข์อย่างยิ่ง

นี่แหละ คำว่าสังขารหมายถึงว่า สิ่งที่เกิดขึ้นมาในโลกนี้นะ สิ่งใดก็ตามแหละ จะมีวิญญาณครองก็ตาม ไม่มีวิญญาณครองก็ตาม เมื่อมันอุบัติเกิดขึ้นมาแล้ว พระพุทธเจ้า ทรงตรัสว่าเป็นสังขาร คือสิ่งที่ถูกปรุงแต่งขึ้น ด้วยเหตุปัจจัยอย่างใดอย่างหนึ่ง อันนี้แหละ เรียกว่าสังขารทั้งหลาย

เมื่อมันถูกปรุงแต่งขึ้นแล้วอย่างนี่ ในเบื้องต้นนี้มันก็เจริญขึ้นจริงแหละ แต่ขั้นไปในท่ามกลางหรือในตอนปลาย แล้วมันก็แปรปรวนแตกดับลงไป ในระหว่างที่มันกำลังแปรปรวนอยู่นี่ นั่นแหละ ท่านเรียกว่ามันเป็นทุกข์ คือมันทนอยู่ไม่ได้ ทนได้ยากทนลำบาก สิ่งที่มีวิญญาณครองอันนี้ ยิ่งลำบากมาก เพราะมันมีธรรมชาติรับรู้ ความเปลี่ยนแปลงของสังขารร่างกายต่างๆนี้

ส่วนต้นไม้ใบหญ้าหินผา แผ่นดินอะไรพวกนี้มันไม่มีจิตวิญญาณครอง ถึงแม้ว่ามันจะวิบัติ ผันแปร มันจะถูกคนตัดคนฟันยังงัยๆ มันก็ไม่รู้สึกเจ็บปวด ไม่ได้แสดงอาการทุรนทุรายอะไรเลย เพราะมันไม่มีจิตที่จะมารับรู้ การกระทำนั้น แต่ว่ามันมีทุกขลักษณะ อยู่ในตัวของมันเอง

ลักษณะแห่งทุกข์คือว่า มันทนอยู่ไม่ได้ นั่นเองแหละ ต้นไม้ใบหญ้าดินหินอะไรก็ยังพังยังผุ ยังพังลงไป อันนั้นแหละ ลักษณะแห่งความทุกข์ ของสังขารที่ไม่มีใจครอง มันจะเป็นแต่เพียงอาการเฉยๆอันนั้นนะ..

บางส่วนจาก ละความยึดมั่น 6 ม.ค. 31
พระธรรมเทศนาหลวงปู่เหรียญ วรลาโภ
https://www.youtube.com/watch?v=tj0tArXCLVE
(6:50 - 9:33)