เจโตวิมุตติ คือมันหลุดพ้นจากขันธ์ 5 วางจากขันธ์ 5 หนีไปเป็นเอกเทศหนึ่งเดียวอยู่นี้ จึงเรียกว่า เจโตวิมุตติ ให้เข้าใจอย่างนี้นะ วิมุตติ แปลว่าหลุด หลุดจากอะไร หลุดจากขันธ์ 5 เหมือนหินทับหญ้า สะกดไว้ ฌานสะกดขันธ์ 5 ข่มขันธ์ 5 เอาไว้ ขันธ์ 5 ไม่ได้ทำงาน จิตก็ไม่ไปร่วมกับขันธ์ 5 มันมาอยู่นอกอย่างงี้ เข้าใจไหมล่ะทีนี้ เป็นหนึ่งเดียวอยู่อย่างนี้ นี่ล่ะ พอมันอยู่นานๆมันอิ่ม มันอิ่มตัวเหมือนเรานอนอิ่มแล้ว คุมได้ไหม ไม่ให้มันตื่น หือ มันต้องตื่นออกมา เมื่อตื่นใหม่ๆมันจะจิตมันจะสบาย นอนตื่นใหม่ คิดอะไรก็ออก นี่จิตนุ่มนวลคู่ควรแก่การใช้งาน ออกจากสมาธิใหม่ๆนี้

หลวงตาศิริ : ..แม้แต่นั่งอยู่มันก็ไม่ปวดขาเพราะว่าจิตออกหนี มาเป็นเอกเทศหนึ่งเดียวอยู่อย่างนี้ ต่อเมื่อจิตถอนออกมา มันจึงจะปวดนะ จิตเข้ามาถือเอาขันธ์ 5 อีกแล้ว ช่วงจิตลงถึงอันนั้น จิตจาคะขันธ์ 5 เจโตวิมุตติ

เจโตวิมุตติ คือมันหลุดพ้นจากขันธ์ 5 วางจากขันธ์ 5 หนีไปเป็นเอกเทศหนึ่งเดียวอยู่นี้ จึงเรียกว่า เจโตวิมุตติ ให้เข้าใจอย่างนี้นะ วิมุตติ แปลว่าหลุด หลุดจากอะไร หลุดจากขันธ์ 5 เหมือนหินทับหญ้า สะกดไว้ ฌานสะกดขันธ์ 5 ข่มขันธ์ 5 เอาไว้ ขันธ์ 5 ไม่ได้ทำงาน

จิตก็ไม่ไปร่วมกับขันธ์ 5 มันมาอยู่นอกอย่างงี้ เข้าใจไหมล่ะทีนี้ เป็นหนึ่งเดียวอยู่อย่างนี้ นี่ล่ะ พอมันอยู่นานๆมันอิ่ม มันอิ่มตัวเหมือนเรานอนอิ่มแล้ว คุมได้ไหม ไม่ให้มันตื่น หือ มันต้องตื่นออกมา

เมื่อตื่นใหม่ๆมันจะจิตมันจะสบาย นอนตื่นใหม่ คิดอะไรก็ออก นี่จิตนุ่มนวลคู่ควรแก่การใช้งาน ออกจากสมาธิใหม่ๆนี้ เราจะน้อมจิต ไปดูจิตของเรา

อย่าไปดู มันจะไปเห็นชาติเก่าปางก่อน น้อมไปดูสัญญาอารมณ์ต่างๆ มันเก็บอยู่ในธรรมชาตินี้หมด ธรรมชาติหนิ คือจิตแท้ใจเดิมมัน สะสมเอาไว้ ว่างตัวสุญญตา ว่างอยู่นี้ เราน้อมจิตไปดูได้ ดูว่า ชาติเก่าปางก่อนเป็นอะไรเป็นอะไร

แต่อย่าไปทำมันเป็นดาบสองคม บางทีไปทำไป ทำไม่ถูกทาง เป็นวิปริตได้ วิปลาสได้

ฆราวาส :  วิปลาสในด้านที่เรายึดติดนี้เหรอคะ

หลวงตาศิริ : เอ่อไปดู บางทีมัน แฉลบออกไป หลงทางแหล่ว มันเป็นนิมิตเป็นอะไร ไม่ใช่ของจริงเด้ทีนี้ มันไม่ใช่ของจริง มันเป็นของปลอม.. ..มันเป็นดาบสองคม เข้าใจไหม ถ้าดูแล้วไม่ยึด

ฆราวาส : ดูแล้วปล่อยใช่มั้ยคะ

หลวงตาศิริ : ใช่ๆ อย่าๆ อย่าไปดูนะ ไม่ได้เป็นเด็ดขาด อันนี้รู้จัก หลวงตารู้จักอยู่ เดี๋ยวมันจะเป็นหนังยาวไปเลย รู้จัก ไม่ให้ดู ออกมา ออกมาให้ดูปัจจุบัน ปัจจุบันธรรม ให้ดูปัจจุบัน

ปัจจุบันคือตัวของเรา คือขันธ์ 5 ไม่ให้ไปดูอดีต อนาคตไม่เอานะ ออกมาต้องดูปัจจุบัน ให้เห็นความเกิดดับ ลมหายใจเกิดดับ หรือกายเราเกิดดับ ตาเห็นรูปเกิดดับ มันเกิดมันดับเพราะอะไร ให้เห็นอย่างงี้ ปัจจุบันธรรม..


บางส่วนจาก 09.หลวงตาศิริ อินฺทสิริ พระธรรมเทศนาช่วงกลางคืน15 พฤศจิกายน 2558
https://youtu.be/1Y2My90GuBs?t=1h22m19s (1:22:19 - 1:24:46, 1:25:56 - 1:26:54)