เพราะวิญญาณเกิด ขันธ์๕ จึงเกิด.. ..วิญญาณคือธาตุรู้อาศัยอยู่ที่ลมหายใจ ถ้าดับลมหายใจได้ วิญญาณก็อยู่ไม่ได้.. ..เมื่อเราดับลมหายใจลงได้(อัปปนาสมาธิ) เราก็เห็นพุทโธเท่านั้น..

 เพราะวิญญาณเกิด ขันธ์๕ จึงเกิด.. ..วิญญาณคือธาตุรู้อาศัยอยู่ที่ลมหายใจ ถ้าดับลมหายใจได้ วิญญาณก็อยู่ไม่ได้.. ..เมื่อเราดับลมหายใจลงได้(อัปปนาสมาธิ) เราก็เห็นพุทโธเท่านั้น..

เมื่อธาตุแตกขันธ์ดับ

ถ้าไม่มีวิญญาณ ขันธ์ ๕ ก็อยู่ไม่ได้ ธาตุแตก ธาตุ ๔ ธาตุดินแตกออก ธาตุน้ำแตกออก ธาตุไฟไม่มี ธาตุลมไม่มี วิญญาณก็เข้าไปอาศัยอยู่ในสรีระนี้ไม่ได้ มันก็หนีออกท่องเที่ยวสัมภเวสีไปหาเกิดใหม่อีก

เหมือนกับเราสวมเสื้อผ้านี่แหละ เสื้อผ้าขาดแล้วก็ทิ้งไป ผุพังเปื่อยแล้วก็ทิ้งไป แล้วก็ไปซื้อตัวใหม่มาใส่อีก มันเก่าแล้ว จิตของเราถ้าร่างกายธาตุขันธ์มันใช้ไม่ได้แล้ว จิตมันก็ออกหนี

ถ้าดับขันธ์ ๕ ก็มาดับที่ตัวใจ เพราะวิญญาณเกิด ขันธ์ ๕ จึงเกิด เราก็ตามไปรู้อย่างนี้แหละ วิธีรู้เท่าเอาทันขันธ์ ๕ เห็นว่าขันธ์ ๕ รูป เวทนา สัญญา สังขาร ไม่ใช่ตัวเรา

วิญญาณ

วิญญาณคืออะไร วิญญาณก็คือจิตคือใจ ดวงจิตดวงใจนี่แหละ มันอาศัยไปอยู่กับลม มันเกิดมาจากไหนล่ะวิญญาณทีนี้ วิญญาณคือธาตุรู้ ต้องรู้จักวิญญาณเสียก่อน วิญญาณคือธาตุรู้อาศัยอยู่ที่ลมหายใจ

ถ้าดับลมหายใจได้ วิญญาณก็อยู่ไม่ได้ วิญญาณมาอาศัยอยู่ในกาย ก็มาอาศัยอยู่ในลมนี่แหละ ถ้าไม่มีลมหายใจมันก็อยู่ไม่ได้  วิญญาณตัวนี้คือธาตุรู้ ธาตุรู้ตัวนี้ไม่มีเจ้าของนะ จะเรียกชื่อว่าอย่างนั้นอย่างนี้ก็ไม่ได้

เป็นเพียงธาตุรู้เฉยๆ เป็นความรู้อยู่เฉยๆ ต้องเข้าใจ ไล่ขึ้นไปอย่างนี้วิธี ค้นหาหลักฐาน ต้องรู้จักวิญญาณ

ผู้รู้เรียกว่าพุทโธ

ผู้รู้เรียกว่าพุทโธ พุทโธไม่ได้อยู่ที่พระพุทธเจ้าองค์เดียว ท่านไม่ได้ผูกขาดเอาไว้ พุทโธก็คือผู้รู้นี่แหละสิงสถิตอยู่ที่ลมหายใจ

เมื่อเราดับลมหายใจลงได้(อัปปนาสมาธิ)  เราก็เห็นพุทโธเท่านั้น นี่แหละก็ เห็นพุทโธนี่แหละ พุทธัง ธัมมัง สังฆัง สะระณัง คัจฉามิ ไม่ได้อยู่ที่อื่น อยู่ที่ใจนี่เอง อยู่ที่ลมหายใจนี่เอง ลมหายใจระงับดับลง พุทโธก็ปรากฏขึ้นมา

ถ้าเป็นผู้รู้รู้อยู่ ก็เรียกว่าพุทโธ ถ้าว่างเป็นธรรมชาติอยู่ ก็เรียกว่าธัมโม ผู้รู้ว่าพุทโธ ธัมโมอยู่ ก็เรียกว่าสังโฆ ก็คือเรา นี่พุทโธ ธัมโม สังโฆ ไม่ได้อยู่ที่อื่น นี่แหละสรณะที่พึ่ง เราเห็นพุทธธรรมสงฆ์ภายใน ภายในตัวเรา ภายในใจเราแล้ว 

ปฏิจจสมุปบาท

รูปธรรมก็เป็นอุปกรณ์เครื่องใช้ของจิต ก้อนธาตุ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ วิญญาณสร้างขึ้นมาเพื่อเป็นอุปกรณ์เครื่องใช้ของมัน เมื่อใจมาอาศัยอยู่ในกายนี่ ไล่เข้าไปอย่างนี้แหละ อวิชชาดับสังขารก็ดับ สังขารดับวิญญาณก็ดับ วิญญาณดับนามรูปก็ดับ นามรูปดับอายตนะก็ไม่เกิดไม่มี ไล่ขึ้นไป

นามรูปมันเกิดมาจากไหน เกิดมาจากวิญญาณ  วิญญาณดับนามรูปก็ดับ วิญญาณมันเกิดมาจากไหน ไล่ไปเกิดมาจากสังขาร สังขารเกิดมาจากไหน เกิดมาจากอวิชชา มันก็เป็นปัจจัยอิงอาศัยกันเกิดอยู่อย่างนี้ เรียกว่าปฏิจจสมุปบาท

จากหนังสือ ธรรมอริยะ ๒ บันทึกโอวาทธรรม ของ หลวงตาศิริ อินฺทสิริ
หน้า ๑๐ เมื่อธาตุแตกขันธ์ดับ, หน้า ๒๙ วิญญาณ, หน้า ๖๐ ผู้รู้เรียกว่าพุทโธ, หน้า ๗๔ ปฏิจจสมุปบาท